De onderliggende kwestie is echter heel serieus: synthetisch textiel is de vierde grote bron van microplastics in het Nederlandse milieu en een van de belangrijkste bronnen van microplastics in de oceanen. Er is meer onderzoek nodig om dit soort vervuiling te stoppen.

Het project begon in 2022 onder de naam META: Microplastic Emissions from Textiles in Amsterdam. Bij het wassen van synthetische stoffen komt een enorme hoeveelheid microvezels vrij die in het milieu terechtkomen in de vorm van microplastics (polymeerdeeltjes kleiner dan 5 mm), maar het doen van de was wordt vaak over het hoofd gezien als onderdeel van de ecologische voetafdruk van textiel.

Met behulp van burgerwetenschap verzamelde het interdisciplinaire onderzoeksteam van de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica en van de Faculteit Maatschappij & Gedrag onder levensechte omstandigheden grote datasets en kreeg zo inzicht in het menselijk gedrag en de houding ten opzichte van wassen en het vrijkomen van microplastics.

Hoe verzamel je synthetische vezels?

Hoe ze dit deden? Ze vroegen simpelweg meer dan honderd burgers om hun wasgoed te monitoren door het te wegen, in een zak te doen en te wassen, en daarna met een plakroller de vezels van de binnenkant van de zak te verzamelen en deze samen met een ingevulde vragenlijst naar de researchers te sturen. De resultaten van dit onderzoek worden later dit jaar gepubliceerd.

Het nieuwe en grotere onderzoeksproject SISTEM-NL bouwt voort op dit META-project en beoogt de UvA tot een centrum te maken voor samenwerking tussen de academische wereld, burgers en maatschappelijke en industriële partners die allemaal tot doel hebben om de milieueffecten van textiel en plastic te verkleinen.

Terug naar de wasmachine

Om het probleem tastbaar en zichtbaar te maken en om zowel UvA-medewerkers, studenten als andere Amsterdammers erbij te betrekken, heeft SISTEM-NL de handen ineengeslagen met het altijd gastvrije SustainaLab en daar een wasmachine geïnstalleerd.

Op de machine is een speciaal filter aangesloten dat de vezels opvangt die vrijkomen tijdens het wassen. Elke cyclus begint met een nieuw filter. In Frankrijk zijn dergelijke filters trouwens vanaf 1 januari 2025 verplicht voor alle nieuw geproduceerde wasmachines. En daarmee is Frankrijk het eerste land ter wereld dat juridische stappen zet in de strijd tegen plasticvezelvervuiling.

Vanaf 29 april kun je hier een tijdslot voor de wasmachine reserveren. Het is gratis om de was te doen in Sustainalab, maar de gebruikers/burgerwetenschappers wordt wel gevraagd hun eigen wasmiddel mee te nemen, hun was te wegen en er foto's van te maken. 

Bezwete voetbalshirts in Sustainalab?

Bart Krull, initiatiefnemer van Sustainalab, is erg enthousiast over zijn deelname aan het experiment en de mogelijkheid om zo nieuwe contacten te leggen met de buurt. Hij vindt het geen punt als straks het hele team van voetbalclub Zeeburgia of van tennisclub Tie-Breakers een stapel bezwete – en zeer synthetische – shirts en shorts zal komen brengen.

Alleen bij het drogen plaatst hij wat vraagtekens. Krull: ‘We moeten voorkomen dat hier tijdens evenementen ondergoed van studenten hangt.’ ‘Misschien,’ lacht hij, ‘is het tijd om de aanschaf van een SpeedDryer te overwegen, het levenswerk van de 72-jarige Ans Clements: een droogrek met een zeer lage milieubelasting dat wasgoed binnen twee uur droogt voor slechts vijf 5 cent per droogbeurt. Alles voor de wetenschap en duurzaamheid!’

META en SISTEM-NL zijn gefinancierd met respectievelijk een USP Seed Grant en een USP Midsize Grant. Meer informatie over USP-subsidies is hier te vinden. 

Wil je meer weten over dit project of over de campagne 'Pluis het Uit', waarbij bijna 2.000 basisschoolkinderen in Nederland synthetische kledingvezels verzamelden en onderzochten, bezoek dan de website van META.

-Elles Tukker, UvA Sustainability Platform (USP)